BALEAREN BERTSOAK

Euskal Herrian ehizatutako azkenengo balea 1901.urtean izan zen. Konkretuki maiatzaren 14.ean ehizatu zuten Orioko herrian. Arpoiak erabili beharrean dinamita erabili zuten, eta gaur egunean Donostiako itsasoko museoan dagoen bale eskeletoa azkenengo bale honena da. Abestia Benito Lertxundik egin zuen ospetsua, nahiz eta letra herrikoia izan. Hemen duzue abestiaren letra:

 

Mila bederatzieun da
lenengo urtean
Maiatzaren amalau
garren egunian
Orioko herriko
barraren aurrian.
Balia agertu zan
beatzik aldian.

Haundia ba zan ere
azkar ibilian.
Bueltaka han zebilen
jun da etorrian.
Ondarra arrotuaz
murgil igarian.
Zorriak zeuzkan eta
haiek bota nahian.

Ikusi zutenian
hala zebilela
beriala jun ziran
treñeruen bila.
Arpoi ta dinamitak
eta soka bila.
Aguro ekartzeko
etzan jende hila

Bost treñero juan ziran
patroi banarekin.
Mutil bizko bikain
guztiz onarekin.
Manuel Olaizola
eta Loidirekin.
Uranga, Atxaga ta
Manterolarekin.

Baliak egindako
salto ta marruak
ziran izugarri ta
ikaratzekuak
arpoiakin hil zuten
han ziran hangoak.

Bost txalupa jiran da
erdian balia
gizonek egin zuten
bain nahiko pelia.
Ikusi zutenian
hil edo itoa
legorretikan ba zan
biba ta txaloa.

Hamabi metro luze
gerria hamar lodi
Buztan pala lau zabal
albuetan para bi.
Ezpañetan bizarrak
beste ilera bi
orraziak bezala
ain zeuzkan ederki.

Gorputzez zan mila ta
berreun arrua.
Beste berreun mingain
ta tripa barruak.
Gutxi janez etzegon
batere galdua.
Tiñako sei pesetan
izan zan saldua.

Gertatua jarri det
egiaren alde.
Hau horrela ez ba da
jendiari galde.
Bihotzez pozturikan
atsegintsu gaude.
Gora oriotarrak
esan bildur gabe.

letra erdaraz hau izango litzateke:

En el año de
mil novecientos uno
el día catorce de Mayo
delante de la barra de Orio
apareció, a eso de las nueve,
una ballena.
Si bien era grande,
se movía ágilmente.
Ahí andaba a vueltas
yendo y viniendo
removiendo la arena al sumergirse,
pues tenía piojos
y trataba de deshacerse de ellos
Enseguida que vieron
que así andaba
fueron en busca de las traineras´
de arpó, dinamita y sogas.
Para traerlo rápido
no era gente adormecida.
Fueron cinco traineras
cada una con su patrón.
Con hombres adiestrados
y fornidos.
Con Manuel Olaizola, Loidi,
Uganda, Atxaga y Manterola.
Los saltos y gritos
que daba la ballena
eran inmensos y terribles
sin que es amedrentaran
aquellos riesgos
la mataron con el arpón.
Ay de lo que allí sucedió.
Rodeando a la ballena
cinco chalupas.
Dura pelea la que libraron
aquellos hombres.
Cuando la vieron muerta o ahogada
desde tierra
se oyeron vivas y aplausos.
De largo doce metros
la cintura, diez de grueso.
La oala de la cola cuatro de ancho
a los lados dos palas.
En los labios, las barbas
tenía en dos hileras;
tan bien ordenadas
como un peine.
Mil doscientas arrobas
tenía el cuerpo
Otras doscientas la lengua
y el contenido de las tripas,
por falta de comer
no estaba perdida
A seis pesetas por barril
fue vendida.
He contado lo que ocurrió
en favor de la verdad.
Preguntad a la gente
si no fue así.
Estamos satisfechos
de corazón.
Decid sin miedo
vivan los oriotarras

Mila bederatzieun da lenengo urtean Maiatzaren amalau garren egunian Orioko herriko barraren aurrian. Balia agertu zan beatzik aldian. Haundia ba zan ere azkar ibilian. Bueltaka han zebilen jun da etorrian. Ondarra arrotuaz murgil igarian. Zorriak zeuzkan eta haiek bota nahian. Ikusi zutenian hala zebilela beriala jun ziran treñeruen bila. Arpoi ta dinamitak eta soka bila. Aguro ekartzeko etzan jende hila

Bost treñero juan ziran patroi banarekin. Mutil bizko bikain guztiz onarekin. Manuel Olaizola eta Loidirekin. Uranga, Atxaga ta Manterolarekin. Baliak egindako salto ta marruak ziran izugarri ta ikaratzekuak atzera egin gabe hango arriskuak arpoiakin hil zuten han ziran hangoak. Bost txalupa jiran da erdian balia gizonek egin zuten bain nahiko pelia. Ikusi zutenian hil edo itoa legorretikan ba zan biba ta txaloa.

Hamabi metro luze gerria hamar lodi Buztan pala lau zabal albuetan para bi. Ezpañetan bizarrak beste ilera bi orraziak bezala ain zeuzkan ederki. Gorputzez zan mila ta berreun arrua. Beste berreun mingain ta tripa barruak. Gutxi janez etzegon batere galdua. Tiñako sei pesetan izan zan saldua. Gertatua jarri det egiaren alde. Hau horrela ez ba da jendiari galde. Bihotzez pozturikan atsegintsu gaude. Gora oriotarrak! esan bildur gabe.

Mila bederatzieun da lenengo urtean Maiatzaren amalau garren egunian Orioko herriko barraren aurrian. Balia agertu zan beatzik aldian. Haundia ba zan ere azkar ibilian. Bueltaka han zebilen jun da etorrian. Ondarra arrotuaz murgil igarian. Zorriak zeuzkan eta haiek bota nahian. Ikusi zutenian hala zebilela beriala jun ziran treñeruen bila. Arpoi ta dinamitak eta soka bila. Aguro ekartzeko etzan jende hila

Bost treñero juan ziran patroi banarekin. Mutil bizko bikain guztiz onarekin. Manuel Olaizola eta Loidirekin. Uranga, Atxaga ta Manterolarekin. Baliak egindako salto ta marruak ziran izugarri ta ikaratzekuak atzera egin gabe hango arriskuak arpoiakin hil zuten han ziran hangoak. Bost txalupa jiran da erdian balia gizonek egin zuten bain nahiko pelia. Ikusi zutenian hil edo itoa legorretikan ba zan biba ta txaloa.

Hamabi metro luze gerria hamar lodi Buztan pala lau zabal albuetan para bi. Ezpañetan bizarrak beste ilera bi orraziak bezala ain zeuzkan ederki. Gorputzez zan mila ta berreun arrua. Beste berreun mingain ta tripa barruak. Gutxi janez etzegon batere galdua. Tiñako sei pesetan izan zan saldua. Gertatua jarri det egiaren alde. Hau horrela ez ba da jendiari galde. Bihotzez pozturikan atsegintsu gaude. Gora oriotarrak! esan bildur gabe.